Chức năng quan trọng nhất
Để thể chế hóa chủ trương của Đảng về hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp Hội Việt Nam, Chính phủ đã ban hành Chỉ thị 14/2000, trong đó chỉ rõ: “Bộ KH-ĐT chủ trì, phối hợp với các cơ quan hữu quan nghiên cứu, soạn thảo và trình Thủ tướng Chính phủ ban hành những quy định cụ thể nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho Liên hiệp Hội Việt Nam và các hội thành viên thực hiện chức năng tư vấn, phản biện và giám định xã hội các chủ trương chính sách, các chương trình, dự án KH-CN, môi trường và phát triển kinh tế – xã hội của Nhà nước do các bộ, ngành, địa phương xây dựng và thực hiện”. Bước hoàn thiện mới trong cơ sở pháp lý về hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp Hội Việt Nam đã được quy định cụ thể và chi tiết tại các quyết định 22/2002, 14/2014… về hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp Hội Việt Nam.
Và, phải đến năm 2013 Hà Nội mới thực sự ban hành quy định về tư vấn, phản biện. Trong đó, Đề án “Quy chế tư vấn phản biện và giám định xã hội” của Liên hiệp các Hội Khoa học và kỹ thuật Hà Nội, đã được chuẩn bị từ năm 2010, đã được các Sở, ban, ngành và Văn phòng UBND TP thẩm định và trình lên UBND TP. Đề án đã được UBND TP ra quyết định phê duyệt số 71/2013/QĐ-UBND ngày 31/12/2013.
Tiếp đó, Liên hiệp hội đã tổ chức Hội nghị BCH Liên hiệp Hội và các Hội thành viên thảo luận quán triệt và thực hiện Quyết định số 71/2013/QĐ-UBND ngày 31 tháng 12 năm 2013 của UBND TP. Hà Nội Quyết định về việc ban hành Quy định tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội, Quyết định số 14/2014/QĐ-TTg ngày 14 tháng 02 năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ về hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, Quyết định số 217-QĐ/TW ngày 12 tháng 12 năm 2013 của Bộ Chính trị về việc ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị – xã hội, Quyết định số 218-QĐ/TW ngày 12 tháng 12 năm 2013 của Bộ Chính trị Quyết định ban hành quy định về việc Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể chính trị – xã hội và nhân dân tham gia góp ý xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền.
Như vậy là, phải sau rất nhiều năm ra đời và hoạt động, Liên hiệp Hội Hà Nội mới có được các cơ sở pháp lý đảm bảo cho các hoạt động tư vấn phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp Hội và các Hội thành viên
Tuy nhiên, mặc dù ra đời trong thời kỳ bao cấp rất khó khăn, nhiều vấn đề được đặt ưu tiên trước mắt. Song, trên tinh thần xác định: Tư vấn, phản biện và giám định xã hội là sự thực hiện trách nhiệm của đội ngũ trí thức vì lợi ích cộng đồng nhằm tăng cường phản biện, cung cấp cơ sở khoa học cho các đề tài, dự án. Ngay từ những ngày đầu thành lập, những nhà trí thức khoa học công nghệ Hà Nội đã luôn chú trọng tới công tác tư vấn, phản biện. Nên, trong quyết định thành lập Liên hiệp Hội ghi rõ “Tư vấn, phản biện, giám định xã hội về các vấn đề khoa học – công nghệ, kinh tế – xã hội… theo yêu cầu của cơ quan Đảng, Chính quyền và các tổ chức khác của Hà Nội.” Và là một trong sáu chức năng nhiệm vụ của Liên hiệp Hội.
Từ trước khi có quyết định của UBND Thành phố về Quy chế “Công tác tư vấn, phản biện và giám định xã hội” của Liên hiệp Hội, Liên Hiệp Hội và các Hội thành viên đã thực hiện tốt “Công tác tư vấn, phản biện và giám định xã hội” có nhiều ý kiến đóng góp cho Thành phố và các ngành trong việc xây dựng và thực hiện các Dự án Luật trình Quốc hội, các Dự thảo văn kiện của Đại hội Đảng và một số Nghị quyết của Trung ương Đảng, các đề án và chương trình của Thành phố.
Bên cạnh việc tổ chức các hội thảo, hội nghị chuyên ngành và liên ngành đóng góp nhiều ý kiến, tư vấn hoàn chỉnh các chương trình kinh tế – xã hội lớn của Thành phố, các dự thảo báo cáo Chính trị Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VII, VIII, IX, X; các kỳ Đại hội Đảng bộ Thành phố; các chương trình của Thành ủy; các dự luật và pháp lệnh của Quốc hội… Liên hiệp Hội cũng đã tổ chức phản biển góp ý kiến hoàn chỉnh một số đề án của Thành phố như: Đề án Thị trường lao động, Đề án Thị trường khoa học và công nghệ. Ở giai đoạn trước, nổi bật nhất là việc Thành phố giao cho Liên hiệp Hội tổ chức phản biện và nghiệm thu 17 tập Bách khoa thư Hà Nội để in ấn kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội và một số công trình lớn khác của Thành phố như: xe điện ngầm và trên không, cửa ô phía Nam, thành phố hai bên bờ sông Hồng, đề án Cải cách giáo dục, tăng giảm học phí,…
Có thể khẳng định, trong hoạt động tư vấn, phản biện xã hội, qua nghiên cứu, phản biện của Liên hiệp hội đã cung cấp nhiều luận cứ khoa học, giúp cho các cấp ủy, chính quyền, lãnh đạo các sở, ngành có thêm thông tin khoa học cần thiết để chỉ đạo, tổ chức thực hiện tốt các chương trình, đề án, dự án phát triển của tỉnh.
Sau 35 năm xây dựng và phát triển, với tính chất một Hội đặc thù, quy tụ những trí thức Thủ đô, trong mọi giai đoạn phát triển, bài học kinh nghiệm sâu sắc được Liên hiệp Hội rút ra là: Tư vấn, phản biện và giám định xã hội là chức năng quan trọng nhất của Liên hiệp Hội và các hội thành viên. Làm tốt chức năng này là nâng cao vai trò, vị trí của Liên hiệp Hội trong hệ thống chính trị của Thành phố.
… Nâng tầm vị thế
Khẳng định mình và cũng nâng tầm vị thế, những năm qua, Liên hiệp Hội Hà Nội với tính chất của một tổ chức giữ vai trò nòng cốt trong tập hợp, đoàn kết và phát huy sức sáng tạo của đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ, góp phần quyết định đưa khoa học và công nghệ trở thành động lực phát triển kinh tế – xã hội cũng như luôn chủ động tư vấn, phản biện và giám định xã hội trong quá trình xây dựng chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước; các chương trình, dự án, các đề án lớn về phát triển khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, kinh tế – xã hội trước khi cấp có thẩm quyền quyết định.
Từ năm 2010, Liên hiệp Hội chủ động cùng phối hợp với Liên hiệp các Hội KHKT Việt Nam, tham gia với Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo góp ý vào Dự án “Luật Thủ đô”, nhiều ý kiến đã được tiếp thu chỉnh sửa. Khi Luật Thủ đô được Quốc hội thông qua và có hiệu lực, Liên hiệp Hội tiếp tục đóng góp ý kiến thực hiện một số quy định của Luật về các lĩnh vực Khoa học công nghệ, Giáo dục đào tạo, các Nghị quyết cụ thể hóa của Hội đồng nhân dân. Đồng thời cùng phối hợp với Liên hiệp các Hội KHKT Việt Nam tổ chức Hội thảo góp ý cho Đồ án Quy họach chung Thủ đô đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050
Liên hiệp Hội cũng đã chủ động xây dựng kế hoạch và tổ chức Hội nghị, tham gia với các cơ quan đóng góp ý kiến vào Bản Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, Luật xây dựng, Luật nhà ở. Các ý kiến đóng góp của Liên hiệp Hội đã được gửi đến UBND Thành phố và Sở Tư pháp Thành phố.
Bên cạnh toạ đàm đóng góp ý kiến trên VOV, trên Đài truyền hình VTV2 về Thuế Bảo vệ môi trường. Liên hiệp Hội tham gia đóng góp ý kiến vào các Dự án Luật: Luật Đo lường và Luật giáo dục Đại học, Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi, Dự luật tiết kiệm năng lượng (do Đoàn Đại biểu Quốc hội Hà Nội tổ chức.)
Trong vấn đề Trí thức Thủ đô với việc đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam, Liên hiệp Hội đã tổ chức hội thảo với hơn 30 đại biểu là các nhà giáo, nhà khoa học đầu ngành, tâm huyết với nền giáo dục Việt Nam. Bản kiến nghị đồng thời là tâm huyết của các nhà trí thức đã được gửi ngay lên Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương và các đồng chí lãnh đạo cấp cao của Đảng và các cơ quan chức năng trước ngày họp Hội nghị Trung ương lần thứ 8 khóa XI.
Năm 2011, phải kể đến thành công của Hội thảo “Quy hoạch đô thị và an toàn giao thông”, các nhà khoa học của Liên hiệp Hội đã đề xuất các khối người tham gia giao thông trùng khớp với Thông báo của Thường trực Thành uỷ ban hành.
Hay trong việc phối kết hợp, Liên hiệp Hội đã cùng với Trường Đại học Xây dựng tổ chức Hội thảo khoa học và công nghệ về “Ứng phó và thích nghi với biến đổi khí hậu – các vấn đề của Hà Nội”. Với uy tín của mình, Hội thảo đã có thu hút trên 200 nhà khoa học và quản lý của Trung ương và Hà Nội tham gia với 25 báo cáo khoa học, và cả nhà khoa học người Hồng Kông tham gia.
Liên hiệp Hội cùng phối hợp với Sở Tài nguyên môi trường, Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Thủ đô, Chi cục Bảo vệ môi trường, Hội Hoá học Hà Nội, Hội các ngành sinh học Hà Nội, Quỹ Môi trường và Công ty TNHH MTV Thoát nước Hà Nội tổ chức hội thảo “Cải tạo môi trường nuớc hồ nội thành Hà Nội” nhằm đề xuất cơ sở khoa học và công nghệ phục vụ chương trình cải tạo các hồ lớn nội thành Hà Nội.
Đặc biệt, nhân kỷ niệm 60 năm giải phóng Thủ đô, Liên hiệp Hội đã tổ chức Hội thảo khoa học “Bảo tồn, phát triển và quản lý Hồ Tây – Danh thắng Quốc gia”. Sự kiện này được đồng chí Bí thư Thành ủy đã gửi thư chúc mừng và kết luận của Hội thảo đã góp phần cung cấp những cơ sở khoa học cho việc xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của Quận Tây Hồ và tư vấn cho Thành phố làm văn bản đề nghị Chính phủ công nhận Hồ Tây là Danh thắng Quốc gia. Cũng dịp này, Liên hiệp Hội đã tham gia, đóng góp các bài viết trong hội thảo “60 năm giải phóng Thủ đô” do Thành ủy, HĐND, UBND thành phố tổ chức tháng 10/2014.
Liên hiệp hội Hà Nội đã tư vấn với Thành phố ứng dụng công nghệ phần mềm quản lý phương tiện và giám sát vi phạm giao thông (vượt đèn đỏ, vượt tốc độ, biển số bẩn… ). Thường trực Liên hiệp Hội đã trình văn bản lên Thường trực Thành ủy, thường trực UBND xem xét cho ứng dụng công nghệ phần mềm giám sát vi phạm giao thông. Thành phố đã giao nhiệm vụ cho Liên hiệp Hội cùng với Công an Thành phố tiếp tục nghiên cứu và Liên hiệp hội đã tổ chức Hội nghị toạ đàm đóng góp ý kiến của các đơn vị liên quan (Sở Giao thông vận tải, Cảnh sát giao thông, các công ty….) để báo cáo với Thành phố.
Tổ chức tọa đàm đóng góp ý kiến và có báo cáo đề nghị với Thành ủy và UBND TP về Phương án thiết kế nút giao thông khác mức Ô Chợ Dừa. Thành phố đã chấp nhận Báo cáo của Liên hiệp Hội và giao cho Ban quản lý Dự án và các ngành hữu quan nghiên cứu. Đồng thời Liên hiệp Hội tham gia Hội nghị của Thành phố thảo luận và chọn phương án thiết kế tối ưu vừa đảm bảo bảo tồn Di tích Đàn Xã tắc và cảnh quan đô thị.
Bên cạnh đó, Liên hiệp Hội còn huy động đội ngũ trí thức của mình cùng tham gia Hội nghị của Ủy ban MTTQ Thành phố đóng góp ý kiến vào nhiều chương trình, đề án của UBND trước khi đưa ra HĐND Thành phố thảo luận và quyết định; Tham gia cùng với Sở KH&CN về Chương trình khoa học và công nghệ hàng năm, đặc biệt là Chương trình trọng điểm và sản phẩm trọng điểm của thành phố đến năm 2025.
Ngoài ra, Liên hiệp Hội phối hợp với Đoàn đại biểu Quốc hội Hà Nội tổ chức Hội nghị tiếp xúc cử tri trí thức của Liên hiệp Hội Hà Nội với Đại biểu Quốc hội Hà Nội với các chuyên đề khác nhau như là: Chuyên đề “Vệ sinh an toàn thực phẩm và môi trường”, chuyên đề “Khoa học, công nghệ và an ninh lương thực” chuyên đề về “Vấn đề Giá thuốc và Bảo hiểm y tế”, chuyên đề về “Nét mới trong thực hiện Luật Thủ đô”. Hội nghị đã tập hợp nhiều nhà khoa học của nhiều ngành đóng góp ý kiến có chất lượng để đại biểu Quốc hội có thêm căn cứ để trình bày tại kỳ họp của Quốc hội,…
Năm 2016 là năm đầu tiên thực hiện Nghị quyết Đại hội Liên hiệp Hội lần thứ VII nhiệm kỳ 2015-2020. Cũng là năm hoạt động tư vấn phản biện của Liên hiệp Hội để lại nhiều dấu ân.
Ngay từ đầu năm, Thường trực Liên hiệp Hội đã cùng làm việc với lãnh đạo Sở Kế hoạch Đầu tư, Sở Y tế, Sở Xây dựng, Sở Giao thông vận tải… trao đổi tạo điều kiện thuận lợi để Liên hiệp Hội và các Hội thành viên thực hiện Quyết định số 71/2013/QĐ-UBND ngày 31 tháng 12 năm 2013 của UBND thành phố về Quy định tư vấn, phản biện và giám định xã hội của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Hà Nội và các hội thành viên.
Đối với Thành phố Liên hiệp Hội đã có các hoạt động nổi bật như: Tư vấn về danh thắng Quốc gia Hồ Tây đã có kết quả. Từ cuộc Hội thảo về Hồ Tây năm 2014, vừa qua danh thắng Hồ Tây đã được đưa vào danh mục xếp hạng cấp Quốc gia. Tham gia Hội nghị Trí thức văn nghệ sĩ Thủ đô do Thành ủy tổ chức đóng góp ý kiến vào Dự thảo “Kế hoạch phát triển kinh tế xã hội 05 năm giai đoạn 2016-2021 của Thành phố Hà Nội”; Tham gia tham luận tại Hội nghị ứng dụng tiến bộ KH&CN phục vụ phát triển nông nghiệp, nông thôn và nâng cao đời sống nông dân ở huyện Đan Phượng để thực hiện Chương trình 02 của Thành ủy “Phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, nâng cao đời sống nông dân giai đoạn 2016-2021”; Tư vấn với Quận ủy, UBND quận Tây Hồ về quan điểm và phương pháp đánh giá nguyên nhân cá chết của Hồ Tây và một số giải pháp để bảo vệ môi trường bền vững Hồ Tây; Tham gia tư vấn với Sở Xây dựng, Sở Giao thông về Quy hoạch đô thị, Quy hoạch giao thông, trông cây xanh đô thị, về Quy trình di chuyển và cắt tỉa cây xanh đô thị bằng phương pháp cơ giới.
Song song với đó, Liên hiệp Hội đã cùng với Uỷ ban MTTQ TP. Hà Nội phản biện một số đề án của UBND trình HĐND Quyết định như: Đóng góp ý kiến nội dung tờ trình và Dự thảo Nghị quyết chuyên đề “Quy định về mức thu học phí đối với các cơ sở giáo dục công lập thuộc hệ thống giáo dục Quốc dân của TP. Hà Nội từ năm 2016-2017” của UBND Thành phố trình kỳ họp thứ 2 HĐND TP Khóa XV nhiệm kỳ 2016-2021; Cơ chế tài chính áp dụng đối với các cơ sở giáo dục công lập chất lượng cao trên địa bàn Thủ đô; Danh mục các công trình, dự án thu hồi đất năm 2017; danh mục dự án, công trình chuyển mục đích sử dụng đất lúa, rừng phòng hộ năm 2017 trên địa bàn Thành phố thuộc thẩm quyền của HĐND TP. Hà Nội.
Liên hiệp Hội cũng cùng với Uỷ ban MTTQ TP.Hà Nội giám sát thực hiện Luật KH&CN; Nghị quyết Trung ương 6 (Khóa XI) về phát triển KH&CN Luật KH&CN tại 5 đơn vị trên địa bàn Thành phố: Viện nghiên cứu Kinh tế xã hội Hà Nội, Viên Công nghệ thực phẩm Hà Nội, UBND huyện Ba Vì.
Bên cạnh việc tham gia Hội đồng Khoa học công nghệ của Thành phố bình xét các đề án và công trình của cán bộ Thành phố để bình xét Chiến sĩ thi đua của Thành phố, cùng với Liên đoàn Lao động Thành phố bình xét sáng kiến cải tiến của cán bộ công nhân viên để khen thưởng; Liên hiệp Hội đã tổ chức tư vấn khoa học và công nghệ cho 5 đơn vị, doanh nghiệp hoàn thiện công trình nghiên cứu đưa vào sản xuất…
Tham gia tư vấn phản biện theo ngành, ghi nhận ở các hội thành viên Liên hiệp Hội đã tiến hành nhiều hoạt động tư vấn, phản biện và giám định xã hội tiêu biểu, có ý nghĩa xã hội lớn như:
Hội Luật gia Hà Nội hợp tác với Tổng cục Cảnh sát thi hành án hình sự và hỗ trợ tư pháp và Hội Luật gia Việt Nam phổ biến, giáo dục, tư vấn pháp luật hỗ trợ cho phạm nhân chuẩn bị chấp hành xong án phạt tù, người chấp hành xong án phạt tù tái hòa nhập cộng đồng, thành hội đã cử các luật gia tuyên truyền, trợ giúp pháp lý các lĩnh vực về Dân sự, Hình sự, Hôn nhân và Gia đình… cho 150 phạm nhân của Trại giam Thanh Xuân.
Hội Tiêu chuẩn và bảo vệ người tiêu dùng đã đóng góp ý kiến vào Dự thảo Nghị định của Chính phủ hướng dẫn thi hành một số điều của Luật KH&CN; Dự thảo Thông tư của Bộ KH&CN quy định quản lý việc nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền công nghệ đã qua sử dụng.
Hội Cơ học Hà Nội đã cùng với MTTQ TP. Hà Nội đánh giá: “Dự án quy hoạch đê điều trên địa bàn TP. Hà Nội” để trình HĐND Thành phố phê duyệt.
Hội Toán học Hà Nội đã tham gia tư vấn phản biện về các chương trình, sách giáo khoa, sách tham khảo về Toán; các đề tài NCKH về toán; Nội dung và phương pháp bồi dưỡng học sinh giỏi Toán.
Hội Tâm lý giáo dục Hà Nội đã tích cực tham gia phản biện các chương trình “Đổi mới căn bản toàn diện” của Sở GD&ĐT Hà Nội và của Bộ GD&ĐT, về các phương án thi tốt nghiệp THPT, phương án trường chất lượng cao, phát triển trường ngoài công lập, chương trình giảng dạy song ngữ…
Trung tâm nghiên cứu và tư vấn về sức khỏe cộng đồng đã cử cán bộ làm tư vấn thực hiện hoạt động đánh giá thí điểm cơ chế giám sát bệnh truyền nhiễm thuộc dự án thành phần y tế dự án VAHIP giai đoạn 2011-2014. Tổ chức thực hiện tư vấn trọn gói “Đánh giá nâng cao năng lực y tế dự phòng tuyến huyện và xây dựng đề án cho 63 tỉnh thành phố phục vụ cho đề án của Cục y tế dự phòng – Bộ Y tế.
Hội Vật lý Hà Nội tham gia tư vấn, hỗ trợ cho ngành giáo dục Hà Nội, Bộ Giáo dục về tổ chức, tuyển chọn để tham gia “Cuộc thi KHKT quốc tế” ISEF tại Mỹ; tham gia tư vấn, huyến luyện đội tuyển Quốc gia dự thi Olympic Vật lý 2012 Châu Á tại Ấn Độ và Olympic Vật lý quốc tế tại Estonia.
Hội Cầu đường Hà Nội tích cực hoạt động tư vấn trong xây dựng nông thôn mới ở các xã ngoại thành Hà Nội.
Hội Đúc – Luyện kim Hà Nội đã cử các cán bộ của hội tham gia các hội đồng tư vấn tuyển chọn đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ và TP. Hà Nội.
Hội Hóa học Hà Nội đã cử các chuyên gia tham gia trình bày tham luận tại hội thảo “Nguyên nhân cháy nổ xe cơ giới trong thời gian qua”; đóng góp, phản biện và hướng dẫn cho học sinh Hà Nội tham dự cuộc thi tài năng Intel ISEF, trong đó có đề tài được giải Nhất toàn quốc và đạt giải Nhất tại cuộc thi Quốc tế tổ chức tại Mỹ tháng 5/2012.
Hội Cơ khí Hà Nội tham gia thẩm định đề tài công nghiệp nghiên cứu cơ khí ở Bộ Công thương; Xây dựng tiêu chuẩn ngành cơ khí với Tổng cục tiêu chuẩn đo lường chất lượng Nhà nước.
Trung tâm nghiên cứu và tư vấn về sức khỏe cộng đồng đóng góp về “Quy hoạch phát triển hệ thống y tế cấp TP. Hà Nội đến năm 2020, định hướng đến năm 2030”; tham gia đánh giá tình hình bệnh truyền nhiễm khu vực sông MeKong của dự án ADB giai đoạn 2.
Theo thống kê, chỉ trong 5 năm (2012-2015), Liên hiệp Hội đã tham gia tư vẫn phản biện được hơn 230 vấn đề…
Ba mươi lăm năm xây dựng và trưởng thành, Liên hiệp Hội Hà Nội đã luôn làm tốt chức năng, nhiệm vụ tham gia tư vấn, phản biện xã hội, đóng góp các luận cứ khoa học cho sự phát triển của các Ngành, Thành phố.
Trần Nguyễn